อ่อนเพลีย ง่วงนอน ไม่มีแรง สัญญาณอันตรายที่คุณอาจกำลังเผชิญโดยไม่รู้ตัว!!

อ่อนเพลีย (Fatigue) หมายถึงอาการที่แสดงถึงความรู้สึกเหนื่อยล้า ขาดพลังงานหรือขาดแรงจูงใจ สาเหตุของอาการอ่อนเพลียส่วนใหญ่เกิดจากโรคประจำตัวที่มีความรุนแรงน้อยไปจนถึงรุนแรงมาก หรืออาจเป็นผลมาจากพฤติกรรมในการใช้ชีวิต เช่น การไม่ออกกำลังกาย การรับประทานอาหารไม่ครบตามหลักโภชนาการ

หากรับประทานอาหารที่มีประโยชน์และพักผ่อนอย่างเพียงพอแล้วอาการยังไม่ดีขึ้น หรือสงสัยว่าอาการที่เป็นอาจมีสาเหตุมาจากสุขภาพร่างกายหรือสุขภาพจิตที่อ่อนแอ ควรไปพบแพทย์เพื่อทำการวินิจฉัยและรักษาอย่างถูกวิธี

อาการอ่อนเพลีย

มีสาเหตุมาจากภาวะหรือโรคบางอย่างที่สามารถอธิบายได้หลายรูปแบบ โดยเป็นอาการที่ทำให้รู้สึกอ่อนแอ เหนื่อยล้า หรือหมดแรง ซึ่งอาการอ่อนเพลียอาจมีอาการอื่นๆ ร่วมด้วย ทั้งนี้ก็ขึ้นอยู่กับสาเหตุต่างๆ ดังนี้

• ผู้ป่วยภาวะไทรอยด์ทำงานเกิน ที่อาจมีอาการอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น รู้สึกหนาว ผิวแห้งและผมเปราะ
• ผู้ป่วยโรคหัวใจ โรคปอด หรือผู้ที่มีภาวะโลหิตจาง อาจมีอาการอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น หายใจตื้น หรือเหนื่อยง่ายระหว่างทำกิจวัตรประจำวัน
• ผู้ป่วยโรคเบาหวาน อาจมีอาการอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น ปัสสาวะบ่อย (Polyuria) ดื่มน้ำมากผิดปกติ (Polydypsia) หรือมีการมองเห็นที่เปลี่ยนแปลงไป
• ผู้ป่วยโรค ไขมันพอกตับ อาจมีอาการอื่นๆ ร่วมด้วย เช่น มึนงง ความสามารถในการตัดสินใจและสมาธิลดลง

สาเหตุของอาการอ่อนเพลีย

อาการอ่อนเพลีย แบ่งออกเป็น 3 ประเภท ได้แก่ ปัจจัยในการดำเนินชีวิต ภาวะทางสุขภาพ และปัญหาสุขภาพจิต

ปัจจัยการดำเนินชีวิต

• นอนหลับพักผ่อนไม่เพียงพอ
• มีอาการเจ็ตแล็ก (Jet lag)
• หักโหมทำงานหนักเกินพอดี
• อยู่ในสภาวะเครียดเป็นเวลานาน
• ดื่มเครื่องดื่มที่มีคาเฟอีนมากเกินไป
• มีน้ำหนักตัวมากเกินหรือเป็นโรคอ้วน
• รู้สึกเบื่อหน่ายตลอดเวลา หรือกำลังเศร้าโศก
• รับประทานอาหารไม่ครบตามหลักโภชนาการ
• ดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ หรือใช้ยาเสพติดเป็นประจำ
• ไม่ออกกำลังกาย หรือมีการออกกำลังกายหนักเกินไป
• ใช้ยารักษาโรคบางอย่าง เช่น ยาแก้แพ้ ยาแก้ไอ ยารักษาอาการซึมเศร้า และยากล่อมประสาท

ภาวะทางสุขภาพ

อาการอ่อนเพลียหากเป็นอย่างต่อเนื่อง อาจเป็นเพราะผลข้างเคียงที่เกิดจากการใช้ยารักษาโรค หรือวิธีบำบัดรักษาโรค หรือเป็นสัญญาณของภาวะทางสุขภาพ ได้แก่

ปัญหาสุขภาพจิต

อาการอ่อนเพลียอาจมีสาเหตุมาจากปัญหาสุขภาพจิตได้ ซึ่งเป็นอาการที่พบบ่อยของโรคทางจิต เช่น

• โรคเครียด
• โรคซึมเศร้า
• โรควิตกกังวล
• โรคซึมเศร้าตามฤดูกาล (Seasonal Affective Depression)

เมื่อไหร่จึงควรไปพบแพทย์

หากพบว่าอาการอ่อนเพลียนั้นมีสาเหตุที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพจิต และมีอาการคิดอยากทำร้ายตัวเองหรือคิดฆ่าตัวตาย หรือมีความกังวลว่าตนเองจะไปทำร้ายคนอื่น และหากมีอาการอ่อนเพลียที่มีอาการต่อไปนี้ร่วมด้วย ควรไปพบแพทย์เพื่อทำการวินิจฉัยและทำการรักษาต่อไป

• เจ็บหน้าอก
• หายใจหอบเหนื่อย
• รู้สึกเหมือนจะเป็นลม
• หัวใจเต้นผิดจังหวะหรือเต้นเร็ว
• ปวดท้องรุนแรง และปวดหลังหรือบริเวณเชิงกราน
• นอกจากนี้ หากพบว่ามีอาการต่อไปนี้ร่วมด้วย ควรไปพบแพทย์ในทันที
• ปวดศีรษะอย่างรุนแรง
• มีเลือดออกผิดปกติ มีเลือดออกทางทวารหนัก หรืออาเจียนเป็นเลือด

การวินิจฉัยอาการอ่อนเพลีย

สำหรับการวินิจฉัย แพทย์จะสอบถามข้อมูลของผู้ป่วย เช่น ช่วงเวลาที่เกิดอาการ หรืออาการข้างเคียงอื่นๆ ที่เป็นร่วมด้วย โรคประจำตัว พฤติกรรมการใช้ชีวิต สิ่งที่ทำให้เกิดความเครียด รวมไปถึงยาที่ผู้ป่วยกำลังใช้อยู่ หากแพทย์วินิจฉัยและได้สันนิษฐานว่าสาเหตุของอาการอ่อนเพลียของผู้ป่วยเกิดจากโรคหรือภาวะทางร่างกาย แพทย์อาจทำการทดสอบอื่นๆ เพิ่มเติม เช่น การตรวจเลือดหรือปัสสาวะ

การรักษาอาการอ่อนเพลีย

เนื่องจากอาการอ่อนเพลียอาจมีสาเหตุมาจากโรคประจำตัว ดังนั้นวิธีการรักษาจึงต้องขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการ ซึ่งอาจเป็นสาเหตุจากทางด้านร่างกายหรือจิตใจ หรืออาจเป็นทั้งสองอย่างรวมกัน เช่น ผู้ป่วยภาวะโลหิตจาง เมื่อปริมาณเม็ดเลือดแดงเพิ่มขึ้น อาการอ่อนเพลียก็จะดีขึ้นอย่างรวดเร็ว หรือผู้ที่ป่วยเป็นโรคไทรอยด์ อาการอ่อนเพลียจะดีขึ้นเมื่อได้รับการรักษาจนฮอร์โมนกลับมาอยู่ในระดับปกติ

ภาวะแทรกซ้อนที่มาพร้อมกับอาการอ่อนเพลียอาจจะไม่รุนแรงมากนัก แต่ก็อาจทำให้รู้สึกเหนื่อยหรือหมดแรงได้ ผู้ที่มีอาการจึงจำเป็นต้องพักผ่อนให้เพียงพอ

วิธีป้องกันและแก้ไขอาการอ่อนเพลีย

• นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ
• ดื่มน้ำอย่างพอเหมาะ เพื่อไม่ให้ร่างกายขาดน้ำ
• ทำกิจกรรมเพื่อให้ผ่อนคลาย เช่น การเล่นโยคะ
• หาวิธีจัดการกับความเครียดเช่น ดูหนัง ฟังเพลง ปลูกต้นไม้ฯลฯ และไม่ทำงานหนักจนเกินไป
• หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ งดสูบบุหรี่ และไม่ยุ่งเกี่ยวกับยาเสพติดทุกชนิด
• หมั่นออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ
• รับประทานอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการในปริมาณที่พอเหมาะ ไม่ควรข้ามมื้ออาหารโดยเฉพาะมื้อเช้า
• หากเกิดปัญหาทางอารมณ์ ควรเผชิญหน้าและแก้ไขปัญหา ไม่ควรเพิกเฉยและหนีปัญหา อาจปรึกษาคนใกล้ชิดเพื่อขอความช่วยเหลือในการแก้ปัญหา

ทั้งนี้การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิตก็อาจช่วยลดอาการอ่อนเพลียได้ไม่มากก็น้อย สำหรับผู้ที่มีปัญหาด้านสุขภาพซึ่งอาจเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการอ่อนเพลีย ก็ควรได้รับการรักษาจากแพทย์ตามความเหมาะสม เพราะหากไม่ได้รับการรักษา อาการอ่อนเพลียอาจส่งผลเสียต่อสุขภาพทั้งร่างกายและจิตใจได้